S.T.E.A.M.

Το S.T.E.M. εμφανίζεται στις αρχές 20^ου αιώνα στις Η.Π.Α. και βασίζεται στην ανάπτυξη της ζωής, της οικονομίας και στον ανταγωνισμό για θέσεις εργασίας. Βασικό στόχο είχε την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογικής ανάπτυξης και θεωρούσαν πως η ανταγωνιστικότητα της εκάστοτε χώρας πρέπει να βασίζεται σε ένα ισχυρό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο προετοιμάζει καινοτόμους επιστήμονες και μηχανικούς.

Ερχόμαστε στον 21^ο αιώνα, με τις επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες να έχουν δημιουργήσει πολλές προκλήσεις και νέες τεχνολογικές συνθήκες, για τις οποίες οι μαθητές θα πρέπει να αναπτύξουν τις ικανότητες και δεξιότητες που προσφέρει το S.T.E.M. (Van Laar et al., 2017). Στον 21^ο αιώνα λοιπόν, θα πρέπει να έχουμε τις λεγόμενες «δεξιότητες του 21^ου αιώνα»: Συνεργατικότητα, Επικοινωνία, Έρευνα, Επίλυση προβλημάτων, Κριτική σκέψη, Δημιουργικότητα, Προσαρμοστικότητα.

Γιατί όμως τόση κουβέντα γύρω από το S.T.E.M. στην εκπαίδευση και γιατί να ασχοληθούμε με το S.T.E.M.; Ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης είναι άμεσα εξαρτημένος από τις κοινωνικές, τις οικονομικές, τις πολιτικές και τις πολιτισμικές ανάγκες. Αν αναρωτηθεί κανείς, ποιό εκπαιδευτικό σύστημα έχουμε ανάγκη και πώς πρέπει να οργανώσουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, ένα θα πρέπει να διερευνήσει: ποιον πολίτη και ποιον εργαζόμενο θα έχουμε ανάγκη αύριο (Zdybel et al. 2019). Επομένως, η προσαρμογή στον 21^ο αιώνα θα έρθει με την απόκτηση δεξιοτήτων, τη δημιουργία νέων γνώσεων και με τον μετασχηματισμό και την ευελιξία.

Από το S.T.E.M. στο S.T.E.A.M.

S.T.E.A.M., όπως λέμε Science. Η επιστήμη, αφορά σε ένα διερευνητικό πλαίσιο, όπου τα παιδιά θα αναπτύξουν την επιστημονική σκέψη. Ξεκινάμε πάντοτε από ένα ερώτημα, το οποίο θα κινητοποιήσει τα παιδιά, θα έχει νόημα για εκείνα, θα συνδέεται άμεσα με την πραγματική ζωή, με τις εμπειρίες τους. Για να προωθήσουμε την διερευνητική μεθοδολογία ακολουθούμε μία συγκεκριμένη σειρά: Ερώτημα, Υπόθεση, Παρατήρηση, Πείραμα/ Δοκιμή, Καταγραφή, Αποτέλεσμα, Συμπέρασμα. Ανάμεσα σε επιστημονικά θέματα που μπορούν να αξιοποιηθούν είναι τα θερμικά φαινόμενα: εξάτμιση, τήξη, πήξη, εξαέρωση, βιολογικές έννοιες και φαινόμενα, ο μαγνητισμός, ο αέρας κ.ά.

S.T.E.A.M., όπως λέμε Technology. Στο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου, η τεχνολογία εμφανίζεται ως ΤΠΕ. Ξεκινούν με τη γνωριμία με τον Η.Υ., τα διάφορα τεχνολογικά εργαλεία, συνεχίζουν με την επικοινωνία μέσω τεχνολογίας και ερχόμαστε σε μία ενότητα με τίτλο: «Διερεύνηση, πειραματισμός, ανακάλυψη και επίλυση προβλημάτων με τη χρήση ΤΠΕ». Ανάμεσα στα θέματα που προτείνει το αναλυτικό πρόγραμμα, βρίσκεται και η εκπαιδευτική ρομποτική, με αφετηρία το 1980 από τον Papert, ο οποίος δημιούργησε την γλώσσα προγραμματισμού logo (Κόμης, 2004).

S.T.E.A.M., όπως λέμε Engineering. Η μηχανική συνδυάζει τις αρχές της επιστήμης, των μαθηματικών και των τεχνολογιών. Ακολουθεί το δίπτυχο: design + test «σχεδιασμός και δοκιμή». Μέσα από δραστηριότητες μηχανικής, οι μαθητές μπορούν αν αναπτύξουν δεξιότητες επίλυσης προβλήματος, κριτική σκέψη και να μπουν σε διαδικασίες σχεδιασμού, δοκιμής και αποτελεσματικότητας. Ο σχεδιασμός ενός λαβυρίνθου, ή μιας ράμπας για τα αυτοκίνητα για παράδειγμα, είναι δραστηριότητες μηχανικής.

S.T.E.A.M., όπως λέμε Arts. Η τέχνη, ήρθε να προστεθεί στο S.T.E.M. την τελευταία δεκαετία (Sharapan, 2012). Οι τέχνες ενισχύουν την δημιουργικότητα, την εφευρετικότητα και την φαντασία και, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες τόσο με τα μαθηματικά από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας και την Αίγυπτο, όσο και με την μηχανική, έχοντας ως αξιοσημείωτο παράδειγμα την αρχιτεκτονική μηχανική του Leonardo Da Vinci (Chung, 2014). Η εξερεύνηση και ο πειραματισμός με διαφορετικά εργαλεία και υλικά ζωγραφικής, είναι ένα παράδειγμα.

S.T.E.A.M., όπως λέμε Mathematics. Τα μαθηματικά είναι η επιστήμη που μπορεί να οριστεί με σαφήνεια και ακρίβεια ως προς το περιεχόμενο. Σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα του 2014, αναφέρεται πως ο μαθητής πρέπει να αναπτύξει την «μαθηματική δράση». Η μαθηματική δράση αφορά στην ικανότητα των παιδιών να αναζητούν ιδιότητες, σχέσεις, ικανότητες, να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές, να αναζητούν τρόπους αντιμετώπισης και επίλυσης προβλημάτων, να μετρούν αποστάσεις (έμμεσα ή άμεσα), να προβλέπουν και να προσανατολίζονται μέσα στον χώρο.  

Συνοψίζοντας, το S.T.E.A.M. προάγει την διεπιστημονικότητα των πέντε αντικειμένων και στοχεύει στην ενοποίηση αυτών των πεδίων, στην ενίσχυση της σκέψης και πιο συγκεκριμένα, της αποτελεσματικής σκέψης. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, ότι η μάθηση είναι μία δυναμική διαδικασία που μεταβάλλεται συνεχώς και πρέπει να είμαστε εκεί, ώστε να οδηγήσουμε τους μαθητές στην ικανότητα να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες μέσα στην καθημερινότητά τους. 

                                                                                                                                                                                                      Ελένη Σταυροπούλου

                                                                                                                                                                                                    Msc ICT for Education